Simon Vestdijk - De filosoof en de sluipmoordenaar

Historische roman 

Recensie

Historische roman over Voltaire die een biografie schrijft over de Zweedse koning Karel XII.
Deze zou zijn vermoord door een sluipmoordenaar of een vijandelijke kogel vanuit Noorse stellingen bij een belegering.

Onlangs berichtte de BBC over deze tot nu nog steeds niet opgeloste kwestie.

"In De filosoof en de sluipmoordenaar figureert een merkwaardige schilder, Holm genaamd.
Hij is portretschilder, maar kopieert alleen naar bestaande schilderijen.
Zijn kopieën hebben de merkwaardigheid, dat de schilder ze onvoltooid aflevert.
Hij kan ze niet voltooien; hij zou ze dan, zoals hij verklaart, moeten signeren met de naam van zijn voorganger, terwijl het schilderij toch zijn schepping is.

In de figuur van Holm en in zijn werk ligt de kern van de problematiek van de roman.

De filosoof en de sluipmoordenaar geeft een beeld van de pogingen die Voltaire (hij heeft zojuist de dramaturgie verlaten voor de geschiedschrijving) in het werk stelt, om achter de waarheid van de toedracht van de moord op Karel XII te komen.

Zijn pogen mislukt.
Waardoor?

Men kan stellen - en de roman laat die verklaring toe - dat het verstand - en Voltaire wil rationeel te werk gaan - niet in staat is, elke waarheid te achterhalen, elk probleem al redenerend op te lossen.
Steeds doen zich nieuwe mogelijkheden voor die de laatste werkelijkheid onbereikbaar maken.

Een andere verklaring lijkt mij echter aannemelijker.

De gehele roman door kan men constateren, dat Voltaire zelf voortdurend bezig is, nieuwe mogelijkheden te scheppen, mensen en situaties zo te ensceneren, dat de waarschijnlijkheidsgrens benaderd wordt."